Gmina Pawłosiów należy kulturowo do obszaru tzw. traktu krakowskiego, którym zwykło się określać konglomerat kultur obszarów przygranicznych zawierający elementy dziedzictwa polskiego, ruskiego, żydowskiego i ukraińskiego. W sąsiadującym z gminą Jarosławiu znajdują się zabytki świadczące o wielokulturowym charakterze regionu takie jak kościoły, cerkiew, synagoga i inne budowle prywatne.
W gminie Pawłosiów zachowały się zespoły dworsko- parkowe bądź ich pozostałości. Do najcenniejszych należy zaliczyć zabudowania pałacowe w Pawłosiowie, Ożańsku i Cieszacinie Wielkim wraz z otaczającymi je parkami. Zespoły podworskie znajdują się w Kidałowicach i Cieszacinie Małym. Charakterystycznym elementem krajobrazu ziemi pawłosiowskiej są przydrożne kapliczki. Najstarsza z nich datowana na XVII wiek zachowała się w Pawłosiowie.
Na terenie gminy nie ma zabytkowych obiektów sakralnych. Zabytkowy charakter posiadają natomiast niektóre cmentarze.
W rejestrze zabytków oprócz zabudowań dworskich i podworskich znajduje się prawie 200 obiektów. Są to przede wszystkim kapliczki i budynki prywatne.
RYS HISTORYCZNY ZIEMI PAWŁOSIOWSKIEJ
W zamierzchłej przeszłości tereny wokół Jarosławia były obiektem rywalizacji między państwem Wielkomorawskim a Rusią. Jednak w końcu X wieku w ramach podboju ziem plemion lechickich obszar ten zajęli Polanie. W tym czasie o te tereny walczyli też Czesi iWęgrzy.
Na początku XI wieku, gdy państwo polskie przechodziło kryzys, tereny wokół Jarosławia zajęli Rusini księcia Jarosława Mądrego. Od tej pory aż do początków XIV wieku ziemie te należały do Rusi, do Księstwa Halicko-Włodzimierskiego. W 1323 księciem halicko-włodzimierskim został książę wywodzący się z Piastów mazowieckich Bolesław zwany odtąd Bolesławem Jerzym II. Był to sprzymierzeniec Polski i Kazimierza Wielkiego.
Gdy w 1340 roku Bolesław Jerzy II został otruty, na podstawie wcześniejszych umów z Kazimierzem Wielkim ziemie księstwa miały zostać włączone do Królestwa Polskiego. Kazimierz Wielki wyruszył z wyprawą wojenną i ostatecznie w 1345 roku przyłączył do Polski znaczną część Rusi Czerwonej z Przemyślem i Jarosławiem.
Aby umocnić polską władze król nadawał ziemie rycerzom uczestniczącym w wyprawach na Ruś. Być może już w czasach Kazimierza Wielkiego powstały pierwsze osady na terenie obecnej gminy Pawłosiów. Na pewno istniał już wtedy duży gród Jarosław.
Po bezpotomnej śmierci Kazimierza Wielkiego ziemie Rusi Czerwonej były pod władzą księcia opolskiego Władysława, który na wielką skalę rozpoczął akcję kolonizacyjną tych ziem. To właśnie za jego czasów w 1375 roku lokowano miasto Jarosław na prawie niemieckim.
Po wstąpieniu na tron Polski królowej Jadwigi, Władysław Opolczyk został usunięty z Rusi, która przeszła pod rządy Polski.
W 1387 roku Jarosław i okolice zostały nadane Jaśkowi z Tarnowa wojewodzie sandomierskiemu wywodzącemu się z Lelewitów- Tarnowskich Jeden z potomków Jaśka Spytek pisał się już z Jarosławia. Tereny wokół miasta należały administracyjnie do województwa ruskiego dzielącego się na 4 ziemie, w tym ziemię przemyską, do której należał Jarosław. Początki osadnictwa w gminie wiążą się niewątpliwiez początkami miasta Jarosławia. Ośrodki miejskie zawsze skupiały wokół siebie liczne wsie dostarczające im żywności. Część wsi powstało jeszcze przed nadaniem tych ziem Tarnowskim – Jarosławskim (Wierzbna, Tywonia) a pozostałe w większości związane były z osadnictwem Jarosławskich i ich wasali: Cieszackich (Ramszów), Łysakowskich i innych.
Jarosławszczyzna leżała w niebezpiecznej okolicy.
W XVII wieku te tereny pustoszyły najazdy tatarskie, kozackie, szwedzkie a nawet rozruchy awanturniczej szlachty. Sytuacja taka trwała aż do połowy XVIII wieku. W tym czasie dominującą rolę w tych ziemiach odgrywały możne rody: Zamoyscy, Lubomirscy, Sieniawscy, Sobiescy i Czartoryscy.
W 1772 roku ziemia jarosławska znalazła się w obrębie I zaboru Polski. Od tej pory aż do 1918 roku należała do monarchii Austrii ( od 1867 austro-węgierskiej).
Tereny gminy Pawłosiów zawsze były związane z Jarosławiem. W tym mieście była parafia, poczta i urzędy. Poszczególne miejscowości gminy stanowiące w drugiej połowie XIX wieku oddzielne samorządy należały do powiatu jarosławskiego.
W 1915 roku przez gminę przechodził front I wojny światowej. Na terenie Widnej Góry doszło w maju 1915 do decydującej o losach ziemi jarosławskiej bitwy pomiędzy armiami austriacką a rosyjską. Od 1918 roku powiat jarosławski wszedł w skład województwa lwowskiego w odrodzonej II Rzeczpospolitej.